Đoàn tàu dầu ma giúp Nga né cấm vận : Có nhiều tàu mang cờ Việt Nam

ĐIỂM BÁO PHÁP QUỐC NGÀY 11/02/2025

Libération ngày 10/02/2025 có bài điều tra về « Đoàn tàu dầu ma của Nga thách thức phương Tây », Les Echos giải thích « Dầu lửa : Matxcơva tránh né các trừng phạt mới của Mỹ như thế nào ».

Ảnh tư liệu : Tàu dầu Eeagle S ở vịnh Phần Lan, ngày 28/12/2024. via REUTERS - Jussi Nukari
Thụy My

Sau đòn trừng phạt cuối của Biden, Matxcơva mua thêm tàu mới
Trước khi trao quyền lại cho người kế nhiệm, chính quyền Biden đã trừng phạt hai tàu dầu lớn nhất của Nga là Gazprom Neft và Surgutneftegas, cùng với 183 trong số « đoàn tàu ma » chở dầu lửa của Nga, các tay buôn, trung gian và các cảng. Do tiến hành từ từ trong nhiều tuần lễ nên phải chờ một thời gian mới biết được tác động.

Trong những ngày đầu tiên áp dụng, số lượng dầu chở trên 40 tàu đứng đầu danh sách bị trừng phạt đã sụt đến 93 %. Cảng Kozmino của Nga ở Thái Bình Dương bị ảnh hưởng nhiều nhất, giá vận chuyển tăng lên, và giá dầu Nga xuống dưới 60 đô la, làm teo tóp bớt túi tiền dành cho chiến tranh. Thế nhưng Matxcơva nhanh chóng tái lập đội tàu ma mới. Theo điều tra của « The Guardian » tuần này, Nga đã chi ra 6 tỉ đô la mua 230 chiếc tàu mua từ các sở hữu chủ châu Âu và Mỹ.

Libération cho biết « hạm đội bóng tối » này được ước tính từ 600 đến trên 1.000 chiếc, tương đương 13 đến 21 % số tàu chở dầu trên thế giới. Chúng rong ruổi từ Bắc Cực đến eo biển Malacca, từ biển Manche đến Ấn Độ, và hầu như không có bảo hiểm, chủ nhân thực sự được che giấu bằng hàng loạt công ty bình phong. Iran và Venezuela từ nhiều năm qua đã dùng cách này, nhưng từ khi Nga bị cấm vận vì xâm lăng Ukraina năm 2022, số tàu ma đã tăng ít nhất gấp ba lần. Theo RUSI, trung bình mỗi tháng Matxcơva mua thêm 10 tàu mới.

Ít nhất 68 tàu chở dầu lậu cho Nga đăng ký tại Việt Nam

Hiện nay 90 % dầu thô Nga được chở bằng tàu ma để tránh mức trần giá dầu. Điều tra của trang Follow the Money cho biết các chủ tàu phương Tây hưởng lợi qua việc bán những chiếc tàu già nua lẽ ra phải phá dỡ, với giá trên trời.Chẳng hạn các tàu dầu loại Aframax có giá 38,5 triệu euro trong khi đầu năm 2022 chưa đến 17 triệu. Hy Lạp thủ lợi nhiều nhất với 127 tàu dầu liên quan. Một ví dụ khác, tỉ phú trẻ Paris Kassidokostas-Latsis bán 2 tàu dầu đã 15 năm hoạt động cho một công ty Việt Nam vào tháng 11, và chưa đầy một tháng sau tàu này đã mang tên mới, chở dầu Nga từ Ust-Luga trên biển Baltic.

Một thủy thủ được nhận vào làm thợ cơ khí trên chiếc Orion, một trong những tàu dầu ma, nói với Follow the Money rằng phải sửa chữa thường xuyên, trên tàu hầu như không có thuốc men, nhà bếp đầy gián. Hầu như toàn bộ tàu ma Nga đều trên 15 tuổi, và theo Centre for Research on Energy and Clean Air, 30% trên 20 năm tuổi. Chiếc Eagle S bị nghi cắt cáp ở biển Baltic hôm 25/12 có đến 24 vấn đề về an ninh, nguy hại cho môi trường và an toàn của thủy thủ. Trong danh sách của Kyiv School of Economics (KSE), có 71 tàu dầu ma của Nga đăng ký tại Cameroun - quốc gia trong danh sách đen các tàu đồng lõa và thuộc loại « nguy cơ cao », 68 chiếc đăng ký ở Việt Nam và 61 ở Palau, hai nước khác cũng trong danh sách đen.

Tháng 12/2024, bờ biển Hắc Hải phía Nga bị nhiễm hàng ngàn tấn mazout do một tàu dầu nhỏ bị gãy đôi và một chiếc khác bị chìm vì bão ở eo biển Kertch, được Viện hàn lâm khoa học Nga đánh giá là thảm họa sinh thái lớn nhất của nước này trong thế kỷ 21. Thế nhưng trọng tải hai tàu này chỉ bằng 1/20 so với các tàu hàng ngày đi qua biển Baltic và Manche. Nguy cơ đang rình rập, vì không thể ngăn tàu ma đi trên vùng biển quốc tế. Trong trường hợp xảy ra nạn thủy triều đen ở duyên hải châu Âu, không thể mơ đến việc Nga chi ra nhiều tỉ euro để làm sạch môi trường. Từ đầu tháng 12, sáu nước Bắc Âu đòi hỏi chứng từ bảo hiểm đối với các tàu đi qua biển Manche, Baltic và biển Bắc. Dự kiến trong dịp kỷ niệm 3 năm Nga xâm lược Ukraina, Liên Hiệp Châu Âu sẽ trừng phạt thêm 153 tàu ma.

Tấn công các trung tâm tuyển quân Ukraina : Có bàn tay của Kremlin   
Ở Ukraina, Le Monde cho biết những vụ tấn công vào các trung tâm tuyển quân tăng lên. Hầu hết thủ phạm là thanh niên và người thất nghiệp bị lóa mắt vì tiền, bị dẫn dụ qua các ứng dụng như Telegram. Chỉ riêng trong những ngày đầu tháng Hai, đã có ba trung tâm tuyển quân ở Rivne, Pavlograd và Kamianets-Podilsky trở thành mục tiêu, làm nhiều người bị thương và một quân nhân 24 tuổi thiệt mạng, hai vụ khác ở miền tây được cơ quan an ninh SBU can thiệp kịp thời. Một nhóm thanh niên 21, 22 tuổi bị bắt, hai trong số đó được giao nhiệm vụ đặt gói chất nổ chứa đầy đinh và bù-loong và một camera quay lén.
Cũng như trong mọi cuộc chiến tranh, Ukraina phải đối mặt với những kẻ phản bội, hoặc vì quan điểm, vì tiền và đôi khi do người thân ở vùng tạm chiếm hay đang bị cầm tù ở Nga bị đe dọa. Một số thông tin cho quân Nga vị trí của các quân nhân hay thiết bị Ukraina để oanh tạc, số khác có hành động phá hoại. Cơ quan SBU khẳng định phải huy động « 24/24 giờ, 7/7 ngày trong tuần » để đối phó với các vụ đốt xe quân sự, tấn công bằng chất nổ tự chế, phá hoại hệ thống đường xe lửa. Chỉ riêng trong năm 2024, cảnh sát đã bắt giữ 497 người liên quan. Theo điều tra của Texty.org.ua công bố hôm 06/02, tiền thưởng từ 100 đô la cho thông tin cá nhân của người phụ trách trung tâm tuyển quân, đến 5.000 đô la để đặt chất nổ, và các vụ ám sát thì « giá thương lượng ». Tư lệnh lục quân Ukraina, Mykhaïlo Drapaty nhấn mạnh không thể im lặng đứng nhìn trước làn sóng tấn công vào những người đang bảo vệ đất nước.

Tham vọng quân sự của Tập Cận Bình  

Tại châu Á về quân sự, Tập Cận Bình từ khi lên ngôi đã đẩy nhanh việc sản xuất vũ khí và tuyển mộ binh lính. Nhưng theo Le Monde, tham vọng của chủ tịch Trung Quốc vấp phải tình trạng thiếu nhân sự giỏi và không có kinh nghiệm chiến trường.

Chỉ cần nhìn vào Google Maps cũng đủ để nhận ra những chiến hạm mới của Trung Quốc đang được đóng ồ ạt. Không tháng nào mà báo chí Hoa lục không chào mừng một tàu chiến mới xuất xưởng. Hải quân Hoa Kỳ hiện vẫn dẫn đầu với 11 hàng không mẫu hạm, nhưng đứng sau Trung Quốc về số chiến hạm 297/370. Tốc độ phát triển của quân đội Trung Quốc là thách thức lớn nhất đối với Lầu Năm Góc. Tập Cận Bình nhất quyết muốn trở thành đại cường số một thế giới trước dịp kỷ niệm 100 năm thành lập Cộng Hòa Nhân dân Trung Hoa, tức trước năm 2049.

Đã xa rồi thời kỳ 2012, khi Bắc Kinh mua lại hàng không mẫu hạm cũ của Ukraina, nói rằng để làm tàu casino. Nay Trung Quốc có ba hàng không mẫu hạm và đang đóng chiếc thứ tư, sở hữu khoảng 600 đầu đạn nguyên tử. Cuộc xâm lăng Ukraina đã làm nguội bớt phần nào ý định chiếm Đài Loan của Bắc Kinh. Hiện Trung Quốc có 2 triệu quân, nhưng quân đội gặp khó khăn trong việc thu hút nhân tài. Bên cạnh đó là nạn tham nhũng vẫn hoành hành. Các cuộc biểu dương lực lượng trước Đài Loan gần đây được cho là không chỉ nhằm dọa nạt mà còn để tập luyện vì quân Trung Quốc chưa được thử lửa kể từ sau cuộc chiến biên giới với Việt Nam.

Trump và Musk phá hoại quyền lực mềm của Mỹ
Trong khi đó « Trận bão Trump là may mắn bất ngờ cho Trung Quốc », theo Le Monde. Việc ngưng viện trợ Mỹ cho các tổ chức phi chính phủ bảo vệ nhân quyền, ra khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay hiệp định khí hậu Paris là dọn đường cho Bắc Kinh nhảy vào áp đặt các nước khác. Nhiều tổ chức đấu tranh cho nhân quyền ở Hoa lục phải ngưng hoạt động vì bị cắt ngân sách là món quà hào phóng của Elon Musk cho chế độ độc tài Bắc Kinh.

Trong nước, Donald Trump tấn công vào hành chánh công. Với sự giúp sức của Elon Musk, ông Trump tìm cách sa thải càng nhiều công chức Mỹ càng tốt, phe đối lập coi đây là một sự thanh trừng. La Croix dẫn lời một nhân viên bộ ngoại giao Hoa Kỳ nói rằng « Thật khủng khiếp. Chúng tôi bắt đầu một ngày làm việc mà không biết sẽ kết thúc ra sao ». Chưa bao giờ 2,3 triệu công chức liên bang lâm vào tình cảnh này, từ bộ phận bảo vệ biên giới đến quản lý công viên, ngoại giao, nghiên cứu dược phẩm. Dù mỗi lần thay đổi tổng thống lại có hàng trăm viên chức bị thay, nhưng lần này các công chức chuyên nghiệp bị nhắm đến.

Donald Trump đã sa thải khoảng hai chục thanh tra mà không báo trước, các nhân viên FBI đã tham gia điều tra về ông. Những ngày gần đây, Elon Musk đã đi một vòng các bộ và cơ quan liên bang, với sự hộ tống của các « Musk Boys » - những kỹ sư chỉ khoảng 20 tuổi không có kinh nghiệm hành chánh. Trên X, ông ta kể ra những ngân sách sẽ bị cắt : nghiên cứu về khí hậu, chương trình đa dạng sắc tộc, đăng ký báo… Elon Musk biện minh cần « chống gian lận và lãng phí » mà theo Musk là 1.700 tỉ đô la. Một thẩm phán liên bang hôm 07/02 đã chận lại quyết định cho ngưng hoạt động 2.200 nhân viên USAID, nhưng Musk đã gây khá nhiều thiệt hại cho uy tín của Hoa Kỳ.

Trí thông minh nhân tạo : Phải chăng đã quá trễ cho châu Âu ?

Hôm nay Paris khai mạc hội nghị thượng đỉnh quốc tế về trí thông minh nhân tạo (AI), với sự tham dự của thủ tướng Ấn Độ, phó tổng thống Mỹ, phó thủ tướng Trung Quốc. Tổng thống Emmanuel Macron loan báo đầu tư 109 tỉ euro cho lãnh vực này. Sự kiện về AI chiếm trang nhất của tất cả các báo ra hôm nay. Le Figaro chạy tít « Macron muốn đưa châu Âu quay lại cuộc đua AI », tương tự với Les Echos « AI : Paris muốn tiếp tục cuộc đua ». La Croix chạy tựa « trí thông minh nhân tạo : Tham vọng Pháp », Le Monde nói về « Thách thức về tham vấn trong bối cảnh cạnh tranh ». Libération nhấn mạnh « Thượng đỉnh Paris : Cuộc săn lùng AI » với biếm họa hai con robot Mỹ và Trung Quốc đang chạy đua quyết liệt, tổng thống Macron cỡi trên con robot Pháp và Liên Hiệp Châu Âu bò lẹt đẹt phía sau.

Le Figaro đề nghị thử hình dung một châu Âu thế kỷ 19 không có thép để sản xuất những cỗ máy hơi nước, không có than để chạy máy, thì không thể nào làm nên cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.Vào buổi bình minh của cách mạng công nghệ sẽ định hình lại doanh nghiệp, xã hội và đời sống, cựu lục địa dường như không có vũ khí. Dù có các nhà nghiên cứu tài năng, những kỹ sư giỏi, châu Âu thiếu chip bán dẫn tân tiến với số lượng lớn để chế tạo các AI, và các tập đoàn khổng lồ như GAFAM để huấn luyện và cải tiến.

Phải chăng là đã quá trễ? Đã thua trong cuộc chiến với ChatGPT, Google, Meta và nay là DeepSeek ? Đứng ngoài làm trọng tài trong khi những người khác xây dựng đế chế ? Hay rốt cuộc cũng hiểu rằng cần chi ra nhiều tỉ cho cơ sở hạ tầng, xây dựng các liên minh và gầy dựng những người khổng lồ công nghệ cho mình ? Vì không chỉ là cạnh tranh kinh tế mà còn là vấn đề chủ quyền. Một lục địa không kiểm soát được công cụ kỹ thuật số sẽ bị lệ thuộc vào Silicon Valley hay Thâm Quyến, dễ tổn thương hơn. Đây là vấn đề sống còn cho châu Âu.

Nguy cơ một cuộc đua không trọng tài
Les Echos coi trí thông minh nhân tạo là « cuộc chiến tranh thực sự ». Châu Âu không có các tập đoàn mà giá trị vốn hóa lên đến 1.000 tới 3.000 tỉ đô la, không có tham vọng của cặp Trump-Musk, hay chương trình Stargate 500 tỉ đô la. Nhưng cuộc chiến chỉ mới bắt đầu, trường hợp DeepSeek cho thấy có những nhân tố bất ngờ có thể đưa công-tơ về số 0. Và những loan báo đầu tư lớn nhân hội nghị thượng đỉnh lần này chứng tỏ Paris vẫn là địa bàn quan trọng với các trung tâm nghiên cứu. Cần củng cố môi trường chính trị, thuế khóa, quy chuẩn và tài chánh để không giết chú gà trống French Tech từ trong trứng.

La Croix nhắc nhở, trí thông minh nhân tạo từ hai năm qua đã làm đảo lộn cách sống, cách tư duy và sáng tạo của chúng ta ; đặt ra những vấn đề về dữ liệu cá nhân, sở hữu trí tuệ, môi trường…Việc đưa vào quy củ cũng là bảo vệ các quyền tự do căn bản. Libération cũng tỏ ra lo lắng trước cuộc chạy đua không có người giám sát, nhắc lại hồi năm 1942, nhà vật lý Enrico Fermi đã gây sững sờ cho toàn thế giới khi loan báo xây dựng lò phản ứng nguyên tử đầu tiên. Chưa đầy ba năm sau, xảy ra vụ Hiroshima !