Ái Nhĩ Lan (Kỳ 1) / Miền nam và văn hóa Celtic cổ

Ái Nhĩ Lan - Kỳ 1: miền nam và văn hóa Celtic cổ
.
Tôn Thất Hùng
.
Trước kỳ nghỉ lễ Phục Sinh, tôi vào tòa soạn Thời Báo thăm các anh chị trong ấy, nghe tôi nói tôi sắp lại chuẩn bị lên đường đi Ái Nhĩ Lan (Ireland), ông chủ bút đã căn dặn tôi là đừng có ngộ nhận văn hóa Irish là văn hóa British, cẩn thận lời ăn tiếng nói khi phải phát biểu điều gì về văn hóa của họ.  Thật vậy, qua đến nơi thì tôi mới “ngã ngửa” vì trăm nghe không bằng một thấy, hòn đảo rộng lớn này từng có một nền văn hóa xuất hiện rất lâu, rất khác biệt, từng hiện hữu song song gần trùng với thời gian của nền văn hóa cổ đại La Mã phát triển trong lục địa của Châu Âu.  Và trong hai tuần có dịp đi khắp hết hòn đảo, từ các đô thị văn minh cho đến những thảo nguyên bát ngát, từ những căn nhà cheo leo trên sườn núi, đến những lâu đài và nhà thờ cổ trên dưới một ngàn năm, cũng như đến được những làng chài đánh cá ven biển...tôi đã vô cùng xúc động và có phần ân hận vì mấy chục năm qua, tôi từng ngộ nhận văn hóa Ái Nhĩ Lan cũng “na ná” văn hóa của người Ăng Lê.  Thậm chí có khi tôi từng nghĩ tuy họ tuy hai mà một.... Trong hai tuần ở hòn đảo này, tôi đã bỏ ra hàng nhiều giờ lang thang vào các tiệm sách, lục lọi tài liệu trong các thư viện địa phương, trong tòa đô chánh, nói chuyện với những người hát rong, với những ngư phủ và tất nhiên là với cả những hướng dẫn viên du lịch, tôi đã phần nào mường tượng ra được sự thăng trầm của văn hóa, của con người và xứ sở Ái Nhĩ Lan hiền hòa, thơ mộng này.... 

Từ Cổ đại đến thời Trung Cổ
Nói về yếu tố chủng tộc thì người ở đây thuộc sắc dân da trắng (Caucasian). Theo nhiều tài liệu khảo cổ, nhiều ngàn năm trước vùng đất này và Tô Cách Lan, Anh Quốc nối liền nhau.  Khi ấy chưa có sự phân chia vương quốc, các nền văn hóa cũng chưa hình thành rõ rệt.  Sau đó, sự biến đổi của cấu trúc quả đất thay đổi, vùng đất Ái Nhĩ Lan bị tách rời ra khỏi đất liền, trở nên một hòn đảo biệt lập.  Nhóm sắc dân và văn hóa ở đây bị chia đôi ra, một nửa vẫn sống tại vùng đất cũ mà hiện nay là Tô Cách Lan, một nửa vẫn bám theo vùng đất bị đẩy ra đại dương xa, trở thành hòn đảo Ái Nhĩ Lan như ngày nay.  Theo các nghiên cứu cho thấy văn hóa và tiếng nói cổ đại ở Ireland gần giống với văn hóa và tiếng nói cổ đại ở Tô Cách Lan.  Tuy nhiên theo thời gian, do có sự cách biệt với đất liền, nền văn hóa trên đảo đã phát triển theo một hướng riêng biệt, trở thành một văn hóa Celtic rất lạ tại Châu Âu.  Văn hóa Celtic phát triển theo thời gian gần như song song với các nền văn hóa lớn khác trên thế giới.  Ái Nhĩ Lan cũng qua những giai đoạn như từ thời đồ đá, đến đồ đồng, đồ sắt và kéo dài phát triển cực thịnh cho đến tận thế kỷ XVI.... Ngày nay, người ta vẫn có thể tìm thấy những cổ vật được sản xuất trong từng giai đoạn khác nhau, có xuất xứ từ Ái Nhĩ Lan.  Có lẽ những món hàng này đã đi theo những con tàu buôn thời ấy vào lục địa Châu Âu. 
Chữ viết tượng hình cổ Celtic có vào khoảng 400 năm trước Công Nguyên, cũng là lúc văn hóa ở đây phát triển vô cùng phong phú.  Hình ảnh tượng hình trên chữ viết của họ mang những ký tự tượng trưng cho hình ảnh của các loại cây mọc ngay trên hòn đảo.  Thiên Chúa Giáo du nhập vào hòn đảo khoảng thế kỷ thứ V, và đã phát triển vô cùng cực thịnh bởi vì đã không bị một sự xung đột tôn giáo hay mâu thuẩn với bất cứ triều đình nào.  Chữ viết cổ Irish được các giáo sĩ chuyển từ tượng hình qua mẫu tự Latin trong giai đoạn này.  Rất nhiều các giáo sĩ, chủng sinh từ các vương quốc khác ở Châu Âu đã tìm đến Ái Nhĩ Lan để tu học, nhiều nhất là từ thế kỷ thứ V đến thế kỷ thứ IX.  Các giáo sĩ từ Ái Nhĩ Lan cũng đã sang truyền giáo ở Tô Cách Lan.
Trong thế kỷ thứ IX, người Đan Mạch đã đến đây xâm chiếm, họ cho xây nhiều thành phố, hải cảng và đưa văn hóa của chủng tộc Viking từ Đan Mạch vào, cũng tạo nên những ảnh hưởng và để lại nhiều dấu tích hiện nay trong kiến trúc và văn hóa.  Sang đến thế kỷ XII, một đợt di dân của người Pháp cũng đến hòn đảo này sinh sống.  Tiếng Celtic (Irish) cổ cũng từ đó có những từ ngữ được pha trộn thêm, nhưng vẫn là một tiếng nói, một nền văn hóa Celtic rất riêng biệt, phát triển rực rỡ cho đến thế kỷ XV.  Qua đến thế kỷ XVI, người Anh bắt đầu để ý đến hòn đảo này.  Họ đã đem quân sang xâm lấn và đặc ách cai trị một cách có hệ thống.  Triều đình Anh Quốc trong niềm kiêu hãnh đi xâm chiếm thuộc địa đã không bỏ qua Ái Nhĩ Lan.  Sau khi đánh bại tất cả những sự kháng cự của người Ái Nhĩ Lan kéo dài trong hai thế kỷ XV và XVI, người Anh đã hoàn toàn cai trị Ái Nhĩ Lan vào năm 1607, họ đã cấm tiệt không cho sử dụng tiếng nói và chữ viết Celtic (Irish).  Những trường học phải dùng tiếng Anh ngay từ lớp vỡ lòng.  Cũng như những gì đã làm ở các thuộc địa họ xâm chiếm được, người Anh ban phát bổng lộc, đặc quyền cho những ai biết sử dụng Anh Ngữ thành thạo được vào trong hệ thống công quyền, được phong chức bá tước, hiệp sĩ... Đồng thời họ cũng tạo nên những thành kiến cho rằng viết và nói tiếng Anh là dân sang trọng, chỉ có thứ “dân ngu cu đen” mới còn dùng tiếng cổ Irish.  Người Anh đã thành công ở nhiều quốc gia thuộc địa với chính sách này và họ cũng đã áp dụng với Ái Nhĩ Lan nhằm tiêu diệt tận gốc tiếng nói và văn hóa tại đây. . 

Từ thế kỷ XVII đến cận đại
Sau khi bị người Anh chiếm nước và đặt một hệ thống chính phủ mới trực thuộc triều đình Anh Quốc, những gia đình người Irish yêu nước và tự trọng cao đã bất hợp tác, trong đó có cả những hoàng thân quốc thích.  Họ đã cùng nhau di chuyển về bờ biển phía tây của hòn đảo hành nghề đánh cá, tự chăn nuôi cừu, bò.  Những cộng đồng sống ở bờ biển phía tây này đã từ chối không tham dự vào xã hội mới do triều đình Anh Quốc dựng lên, họ không nói tiếng Anh mà chỉ dùng tiếng Irish của tổ tiên.  Tuy nhiên theo thời gian, qua nhiều thế kỷ, người Anh cố tình gieo vào cộng đồng Irish ở đây những thành kiến như văn hóa Celtic chỉ là một nền văn hóa lạc hậu, của những người bần cùng, nghèo hèn, rằng muốn tiến thân chỉ còn cách bước vào trường lớp tiếng Anh sẽ có nhiều cơ hội...Giới trẻ lớn lên đã vì miếng cơm manh áo, vì sự tiến thân ... đã từ từ bỏ mất ngôn ngữ cổ truyền của tổ tiên để bóp miệng học tiếng nước người.  Sang đến đầu thế kỷ XX, chỉ còn 14% dân số nói được tiếng Irish cổ, đa số tập trung ở vùng biển miền tây, tại nhiều thành phố miền bắc và miền đông đã không còn ai biết đọc và nói thứ ngôn ngữ của tổ tiên họ nữa. 
Khi đang tìm tòi tài liệu ngay bên trong trong tòa đô chánh của thành phố Derry, đọc đến chi tiết chỉ còn 14% dân số còn nói được tiếng nói cổ sau gần ba thế kỷ bị cấm sử dụng, , tôi đã đóng sách lại, ngửa mặt lên trời hòng tránh cho nước mắt đừng rơi xuống quá nhiều, không phải chỉ vì thương cảm cho người Irish lỡ ở cạnh một đế chế có những đội quân và văn hóa quá hung mãnh là Anh Quốc, mà tôi chợt liên tưởng đến một ngàn năm nước Việt Nam bị Trung Hoa xâm chiếm và đô hộ.  Một sự đồng cảm vì cùng là những quốc gia nhỏ bé nhưng lỡ ở cạnh những cường quốc hung hăn luôn muốn bành trướng sự ảnh hưởng của họ đi khắp nơi.  Với tôi, những gia đình Irish còn gìn giữ cho con cháu họ nói được ngôn ngữ cổ xưa này, mặc cho những đợt sóng văn hóa, mặc cảm kinh tế, áp lực và nhu cầu xã hội kéo dài trong ba thế kỷ kia, là những vị anh hùng.  Khi miền nam Ái Nhĩ Lan đòi được độc lập, tách ra khỏi nước Anh vào năm 1923, chính nhờ vào 14% người còn biết tiếng cổ Irish này mà văn hóa và ngôn ngữ đã dần dần phục hồi.  Nếu không có họ thì có lẽ, nền văn hóa Celtic ngày nay chỉ còn có thể được nhắc đến trong truyện cổ tích mà thôi.. 

Thủ Đô Dublin và hoàn cảnh chính trị ngày nay
Nếu như dân số của cả hòn đảo Ái Nhĩ Lan là 6 triệu 400 ngàn người thì đã có 1 triệu 700 ngàn người đang sống và làm việc tại thủ đô Dublin.  Từ Canada muốn đến Dublin phải đổi máy bay ở London, Anh Quốc.  Với các hãng máy bay Mỹ thì có những chuyến bay thẳng, nhưng rất ít.  Với tình hình thời sự hiện nay là có nhiều khủng bố, tôi đã mệt nhoài với những thủ tục an ninh, khám xét nhiều lần tại phi trường Heathow ở London, Anh Quốc.  Khi máy bay vừa xuống London, tôi phải làm thủ tục nhập cảnh chính thức, gặp nhân viên hải quan của Anh, ngay sau đó phải điền vào phiếu chuyển cảnh ngay để rời nước Anh.  Dĩ nhiên hành lý xách tay của tôi cũng phải qua nhiều lần cửa. Những ai lỡ đem laptop theo trong túi xách tay là một cực hình vì phải đem ra, cất vào nhiều lần. Với hải quan nước Anh, họ chụp ảnh tất cả các du khách đặt chân vào đất nước họ.  Tôi đã phải “xuất cảnh” khỏi nước Anh, chỉ sau khi đã “nhập cảnh” chưa đầy hai mươi phút, lại trình hải quan, lại trả lời nhiều câu hỏi, họ mới cho tôi đi qua một cánh cửa khác.  Tưởng đâu đã xong, ai ngờ tôi lại tiếp tục gặp hải quan của Ái Nhĩ Lan, họ lại chụp ảnh tôi và tất cả những du khách một lần nữa mới được vào khu vực chờ lên máy bay.  Lúc mua vé, tôi tưởng với hai tiếng đồng hồ ở phi trường Heathrow, tôi sẽ có thời gian lang thang đi shopping, nào ngờ chỉ vừa kịp để chạy hụt hơi đón các shuttle bus đi tìm các terminal khác nhau, xếp hàng qua nhiều lần cửa khám xét.  Nếu là một người ít đi du lịch, có thể tôi đã bị trễ chuyến bay rồi.. 

Thủ đô Dublin của Ái Nhĩ Lan rộng 115 km2 (khoảng 44.4 square miles), so với những thành phố lớn của Canada như Toronto, Vancouver hoặc Montreal, Edmonton thì không bằng.  Tuy nhiên, Dublin có nhiều khu phố đi bộ với nhà hàng, quán rượu, khu trung tâm tấp nập nên nhìn cũng rất bề thế và đẹp đẽ không hề thua kém bất cứ một thành phố lớn nào.  Cho dù các tài liệu sử học cho biết nơi đây từng có dấu chân con người sinh sống từ thời cổ đại, cũng là nơi mà người Đan Mạch và người Pháp đến sinh sống từ thế kỷ thứ IX cho đến XII. Tuy nhiên ngoài một lâu đài cổ còn sót lại từ thế kỷ XIII, ngôi giáo đường Christ Church Cathedral xây lại trong thế kỷ XIX, tòa nhà hải quan rất lớn ở ngay cảng ra vào xây vào thế kỷ XVIII, tất cả các công trình kiến trúc còn lại đều rất mới, được xây trong thế kỷ XIX hoặc XX theo phong cách Celtic, hoặc kiểu Anh hiện đại.  So với các thành phố khác ở Châu Âu thì Dublin là một thành phố quá mới, ít các công trình kiến trúc cổ.  Giao thông công cộng ở đây không có subway, nhưng với xe bus rất nhanh, tiện lợi và an toàn.  Như tôi đã nói ở trên, Dublin an toàn gần như tuyệt đối vì quá nhiều các lần cửa an ninh để một du khách có thể “lọt” vào được đây. Bởi vậy cho nên những thành phần móc túi, thiếu giấy tờ hợp lệ không thể có mặt để làm những chuyện phi pháp.  Tôi có thể đi bộ lang thang vào những con hẻm vắng mà vẫn cảm thấy yên tâm. . 

Những nơi du khách không thể bỏ qua là khu phố đi bộ trên con đường Temple Bar, thư viện quốc gia, viện bảo tàng quốc gia, nhà thờ St. Patrick, Dublin castle, nhà máy beer Guinness, công viên Phoenix, hoặc đi dự dinner show để xem những điệu nhảy thiết hài xuất xứ từ đây...Riêng với viện bảo tàng quốc gia, chúng ta cần có ít nhất 5 tiếng đồng hồ để vào thưởng lãm vì nơi đây chứa rất nhiều những bộ sưu tập về văn hóa của hòn đảo Ái Nhĩ Lan từ thuở khai thiên lập địa cho đến ngày nay, kể cả nhiều xác chết khô cách đây 2500 năm được tìm thấy trong lòng đất.  Có lẽ vì muốn phổ biến và chứng minh nền văn hóa Celtic đặc thù, khác biệt với văn hóa Anh Quốc , cho nên viện bảo tàng ở đây cho du khách vào cửa miễn phí và cho du khách tự nhiên chụp hình. . 

Từng là một lãnh thổ với ngôn ngữ và một nền văn hóa riêng biệt, nhưng Ái Nhĩ Lan đã bị Anh Quốc xâm chiếm và trở thành một phần của lãnh thổ nước Anh trong suốt ba thế kỷ.  Sau 10 năm dài tranh đấu bằng lối đấu tranh dân chủ, 83% lãnh thổ của dân tộc và quốc gia Ái Nhĩ Lan đã trở về với họ.  Nước Cộng Hòa Ái Nhĩ Lan (Republic of Ireland) ra đời vào năm 1923.  Tuy nhiên 17% lãnh thổ còn lại thuộc cực bắc của hòn đảo vẫn còn thuộc về Anh Quốc cho đến ngày hôm nay.  Người dân Irish vẫn xem cuộc đấu tranh dành độc lập ấy vẫn chưa chấm dứt. Họ vẫn còn đang phải tiếp tục đấu tranh bằng nhiều hình thức vận động dân chủ.  Ngày nay khu vực phía nam (Cộng Hòa Ái Nhĩ Lan) sử dụng tiền Euro, còn khu vực phía bắc sử dụng tiền Bảng Anh.. 

Cộng đồng người Việt ở Dublin
Theo sự tìm hiểu của tôi, có khoảng 5000 người Việt Nam đang sống rải rác khắp hòn đảo Ireland, đông nhất là ở thủ đô Dublin. Khi đi khắp hòn đảo thì tôi thấy có vài nhà hàng Việt Nam hiện diện ở 3 thành phố là Dublin, Belfast và Waterford.  Tại Dublin có khoảng 2000 ngàn đồng hương đang sinh sống, làm việc.  Những người kỳ cựu nhất là những thuyền nhân được chính phủ Ireland nhận cho tị nạn chính trị vào năm 1979.  Tôi có tìm đến nhà hàng Phở Việt, nghe nói đây là quán của anh chủ tịch cộng đồng ở Ái Nhĩ Lan, nhưng tiếc quá, vợ chồng anh đang đi nghỉ vacation ở xa, chỉ gặp được cô con gái tên Kim đang đứng trông coi quán phở.  Quán phở khá đông khách địa phương, khang trang, sạch sẽ và giá cả phải chăng.  Thực đơn vừa có phở, bánh xèo, chả giò, gỏi cuốn...Tôi vừa ngồi ăn vừa nói chuyện với Kim, con gái chủ quán. Cô nói chuyện với tôi hầu như hoàn toàn  bằng tiếng Việt.  Cô cho biết cô sinh ra tại đây, chưa bao giờ về lại Việt Nam, ít khi nghe cha cô nói gì về quá khứ của ông lúc trước.  Cô cũng không biết quê nội của cô ở đâu trên đất nước Việt Nam cả.  Khi đề cập đến việc này, cô lại cười thật tươi và nói tiếp bằng giọng Nam Bộ: “nhưng nếu anh hỏi em về đất nước Ireland, về cộng đồng ở đây thì em sẽ trả lời nhiều hơn, vì em biết rõ hơn”. . 
Sau khi rời tiệm Phở Việt, tôi lại lần theo bản đồ đến quán Phở Ta cũng nằm ngay khu vực trung tâm.  Thực đơn ở đây có nhiều món miền Bắc, tôi chọn combo 3 món với gỏi cuốn, phở và bánh flan.  Giá tiền được tính là 15 Euros, rẻ hơn những nhà hàng Thái, Ấn Độ và Tàu tại khu vực trung tâm.  Khi hỏi thăm các em chạy bàn thì được biết chủ nhà hàng cũng là người định cư khá lâu ở đây, còn các em thì từ Việt Nam sang du học.  Tôi hỏi các em có tham gia sinh hoạt với cộng đồng người Việt ở đây hay không thì các em cho biết ở đây có hội người Việt nhưng các em ít có thời gian tham dự. .

Dân ca cổ truyền

Trong những ngày ở Ái Nhĩ Lan, tôi được nghe rất nhiều những bài nhạc mới và dân ca ở đây, tuy nhiên chỉ toàn những làn điệu dân ca Irish được hát bằng tiếng Anh.  Tôi thì lại muốn nghe cho được những làn điệu dân ca thật cổ xưa mà phải hát bằng tiếng Celtic (còn gọi là Gaelic hay Irish cổ).  Sau nhiều ngày tìm kiếm ở nhiều thành phố khác nhau, cuối cùng tôi cũng có được trong tay 2 CD nhạc do hai danh ca hát theo kiểu Acapella bằng tiếng Irish cổ.  Đây đúng là loại cổ nhạc của người Irish thuở xa xưa.  Hai người danh ca đó là ông Seosamh Ó hÉanai và bà Síle Ní Fhlaithearta.  Họ được xem là những "hiệp sĩ văn hóa" đã góp phần vực dậy một nền văn hóa nhiều ngàn năm tưởng đâu đã bị nhận chìm vào quên lãng.....

Năng lượng từ những thảo nguyên, đồi núi trùng điệp
Hôm nay, đoàn tôi đi về hướng bắc, tôi đem những đĩa nhạc mua được lên xe, đưa cho người tài xế yêu cầu mở cho cả xe vừa nghe, vừa ngắm cảnh đồi núi hai bên.  Những làn điệu ai oán, làn hơi ngân nga như đang lướt vi vút trên những thảo nguyên và đồi núi xanh ngắt một màu nghe buồn rười rượi như có ai bóp thắt trái tim người nghe.  Nốt nhạc man dại, làn hơi của người ca sĩ như rít qua kẻ răng, đẩy hơi xuống lồng ngực nghe lồng lộng, rồi lập tức chuyển lên giọng óc và cho vỡ òa ra lần nữa ở làn môi, khiến gai ốc tôi nổi cùng mình.  Khi xe đi qua những thảo nguyên bạt ngàn có những đàn cừu đang đứng ăn cỏ, những âm điệu cổ xưa này trỗi lên nghe như réo gọi những hồn phách từ ngàn năm trước trong lòng đất trở về dương thế.  Cảnh và nhạc đã quyện quấn vào nhau thật ngoạn mục.  Giữa bầu trời nhiều mây, ít nắng, đồi núi nhấp nhô kéo dài xanh ngắt tận đường chân trời đẹp như tranh vẽ.  Chân tôi run lên vì cảnh đẹp nửa như thiêng liêng, nửa như ma mị này. Tôi chịu không nổi nữa, quay qua nắm tay bà cụ người Mỹ đi cùng đoàn, bà cũng đang bồi hồi vì sự tuyệt mỹ của thiên nhiên xung quanh, bà nhìn tôi, tôi nhìn bà không nói gì cả, rồi bỗng bà sụt sùi khóc, bà nói nhỏ: “this is where I came from – tôi đến từ nơi này".  Tôi hiểu ý, khẽ bóp tay bà một cái nhẹ rồi buông ra.  Lúc này cả đất, cả trời, cả con người đều như quyện vào nhau thành một.  Tất cả chúng tôi cùng im lặng...xa xa có chú cừu con đang chạy nhanh về phía cừu mẹ, khi đến được gần bên mẹ rồi thì chú đi chậm lại, vừa đi vừa quay đầu nhìn về chúng tôi !!!...

Những thành phố biển nên đi
Mặc dù Dublin là thành phố lớn nhất của Cộng Hòa Ái Nhĩ Lan, còn Belfast là thành phố thủ đô của tỉnh Bắc Ái Nhĩ Lan (thuộc về Anh Quốc), nhưng không phải chỉ có hai thành phố này là nơi cần đến tại Ái Nhĩ Lan.  Nếu quý vị đến đây mà chỉ sống trong khách sạn cùng các tiện nghi đến tận răng, đi chơi ở phố xá đông đúc, ăn thức ăn ngon rẻ tại các khu trung tâm của Belfast hay Dublin mà không đi về những hải cảng, những làng chài, những phong cảnh thiên nhiên, hang động đẹp diễm tuyệt thì chưa thể gọi là đã đến Ái Nhĩ Lan.  Du khách không cần phải đi theo đoàn mà có thể mua vé máy bay đến Dublin hoặc Belfast, và sau đó đi tìm một văn phòng du lịch nào đó có rất nhiều tại các thành phố lớn mua các tour du lịch từ nửa ngày cho đến 10 ngày. Hình thức của các tour cũng có đủ, từ đi bộ (city tour) cho đến đi xe đạp, xe bus, xe lửa, tàu thủy, hoặc tự thuê xe lái.  Những thành phố và thị trấn du khách cần cố gắng đi thăm có thể kể như Glenalough, Avoca, Enniscorthy, Tramore, Waterford, Dungarvan, Youghal, Blarney, Killarney, Ring of Kerry, Dingle Peninsula, Adare, Ennis, Cliffs of Moher, Galway, Knock, Sligo…
Với du khách từ Canada và Mỹ không quen ngồi lái bên trái thì không nên thử cầm lái.  Mà cho dù những ai đã quen thuộc với tay lái bên trái như Anh, Úc, Tân Tây Lan, HongKong, Mã Lai, Singapore….tôi cũng khuyên không nên tự lái xe ở Ái Nhĩ Lan.  Đường đèo ở đây rất nguy hiểm, chỉ có dân địa phương mới biết rành những bờ đá nguy hiểm mà tránh.  Trước khi đi, cũng cần đọc sơ vài trang giới thiệu về nơi mình sắp đến để chuẩn bị tinh thần cũng như khỏi bỡ ngỡ đi đặt chân đến. 
Tôn Thất Hùng
.
. 
Đón xem kỳ 2: hành trình lên miền Bắc Ireland, thăm mộ St. Patrick, tìm hiểu đôi chút về thành phố nổi tiếng Belfast – nơi đã đóng chiếc tàu Titanic ra đi không trở về, nhạc dân ca cận đại Irish có liên quan thế nào với nhạc Country Music của Mỹ, những đợt sóng người dân Ái Nhĩ Lan di cư, tổng thống Kennedy và đệ nhất phu nhân của Hoa Kỳ là ai?, Cách pha một ly Irish Coffee đãi khách…