"Vãn hồi hòa bình cho Ukraina bằng sức mạnh", Trump – Zelensky cùng chung chí hướng ?

Trong trang quốc tế của các tờ báo Pháp ngày 21/11/2024, chiến tranh Ukraina, an ninh của châu Âu, đe dọa hạt nhân của Nga, Donald Trump và những bước chuẩn bị để trở lại Nhà Trắng làm lu mờ nguy cơ Cisjordanie của người Palestine bị Israel thôn tính, thu hẹp những bài viết về các cuộc thảm sát ở châu Phi, hay hiện tượng các rạn san hô đang chết dần chết mòn dưới tác động biến đổi khí hậu.

Tổng thống Volodymyr Zelensky (T) và ứng cử viên tổng thống Cộng Hòa Donald Trump tại New York, Hoa Kỳ, ngày 27/09/2024. AP - Julia Demaree Nikhinson
Thanh Hà
Volodymyr Zelensky nóng lòng đợi Donald Trump lên cầm quyền
Trump trở lại Nhà Trắng, liệu có là một tin vui đối với Ukraina ? Nghe qua câu hỏi này có vẻ ngớ ngẩn khi biết rằng, chính quyền Biden trên tuyến đầu ủng hộ Kiev chống quân Nga xâm lược, trái lại tổng thống thứ 47 của nước Mỹ, Donald Trump đã nhiều lần đặt câu hỏi : Tại sao dân Mỹ lại phải chia sẻ gánh nặng tài chính của cuộc xung đột ở mãi tận trời Âu ?

Theo quan điểm của nhà báo Sylvie Kauffmann đặc trách mục địa chính trị của báo Le Monde, biết đâu bản thân tổng thống Volodymyr Zelensky cũng đang mong mỏi ngày Nhà Trắng đổi chủ ? Bà giải thích : Trong vài tuần lễ, cục diện khủng hoảng Ukraina hoàn toàn thay đổi vì hai sự kiện là lính Bắc Triều Tiên tiếp sức cho quân đội Nga, rồi cử tri Mỹ quyết định qua lá phiếu để Donald Trump trở lại Nhà Trắng.

Kim Jong Un không chỉ cung cấp vũ khí, đạn dược cho Nga nuôi dưỡng cỗ máy chiến tranh của Putin, mà sự hiện diện của 10.000 lính Bắc Triều Tiên là dấu hiệu xung đột Ukraina đã chính thức được « quốc tế hóa ». Chính vì thế mà tại Washington, trong những ngày cuối nhiệm kỳ tổng thống, Joe Biden vội vàng cho phép Ukraina dùng tên lửa tầm xa của Mỹ đến đánh vào lãnh thổ Nga.

Về phần tổng thống Ukraina, trong thông điệp hôm 06/11/2024 chúc mừng Donald Trump đắc cử, Volodymyr Zelensky nhấn mạnh Kiev đánh giá rất cao cách tiếp cận vấn đề Ukraina của tổng thống Mỹ tân cử, đó là khái niệm « tìm kiếm hòa bình bằng sức mạnh ».

Đại đế thời La Mã Hadrien là cha đẻ ra khái niệm này và chủ trương « tìm kiếm hòa bình bằng sức mạnh » đã được Robert O’Brien, một cố vấn an ninh quốc gia cho ông Trump làm sống lại. Trong một bài tham luận gần đây trên tạp chí Foreign Affairs, Robert O’Brien đã chỉ trích tổng thống Biden, biến nước Mỹ thành một nguồn viện trợ quân sự quan trọng cho Ukraina nhưng lại « chậm trễ gửi cho Kiev những loại vũ khí cần thiết » để dẫn tới một giải pháp hòa bình.

Quan chức này dự báo, Donald Trump thì ngược lại, « vì muốn nhanh chóng chấm dứt chiến tranh, đồng thời bảo toàn an ninh cho Ukraina » nên tổng thống Mỹ tương lai sẽ tiếp tục cung cấp cho Ukraina « những loại vũ khí gây sát thương, nhưng các chương trình này sẽ do châu Âu đài thọ ». Cùng lúc, Mỹ vẫn « mở cánh cửa cho vế ngoại giao » với « một số yếu tố bất ngờ » để có thể đẩy Matxcơva vào thế bất ổn.

Ukraina : Một sự tiếp nối giữa Biden –Trump

 

Nhà báo của tờ Le Monde thận trọng lưu ý độc giả rằng cho đến hiện tại O’Brien chưa được ông Trump mời tham gia nội các sắp tới và kế hoạch chấm dứt chiến tranh Ukraina của Donald Trump còn là một ẩn số.

Nhưng trong tuần, phó thủ tướng Ukraina bà Olga Stefanishyna đã nhắc lại khái niệm « tìm kiếm hòa bình bằng sức mạnh » quân sự. Kiev muốn chấm dứt chiến tranh trong năm 2025, nhưng để đạt được mục tiêu này Ukraina cần củng cố vị thế trên chiến trường trước khi bước vào đàm phán. Giữ được một phần lãnh thổ của Nga trong vùng Kursk để mặc cả với Matxcơva có thể là một giải pháp.

Trong điều kiện đó, Biden có lẽ đã thông báo với Trump về quyết định cho Ukraina dùng tên lửa ATACMS để tấn công vào lãnh thổ Nga. Ưu tiên của Trump hay Biden chỉ là một. Để cho điện Kremlin rộng đường hành động, củng cố liên minh Nga –Bắc Triều Tiên –Trung Quốc và Iran « không phục vụ lợi ích của Hoa Kỳ ».

Chiến thuật « leo thang » của Matxcơva

 

Câu hỏi còn lại là cách tiếp cận vấn đề của Vladimir Putin. Trong khi chờ đợi ông Donald Trump lên cầm quyền, Matxcơva khai thác là bài « leo thang hạt nhân » tựa một bài viết trên tờ Le Figaro.

Tờ báo trở lại với sắc lệnh tổng thống Putin ký cách nay hai ngày về học thuyết hạt nhân mới của Nga. Alain Barluet, thông tín viên của Le Figaro từ Matxcơva trích lời lãnh đạo tình báo Nga đặc trách về đối ngoại, Serguei Narichkin, theo đó « cập nhật học thuyết hạt nhân loại trừ mọi khả năng quân đội Nga thất thủ trên trận địa ». Đó là thông điệp Vladimir Putin nhắm gửi tới phương Tây và đã gây chấn động đến tận Brazil nơi đang diễn ra thượng đỉnh G20.

Nhưng về thực chất, « học thuyết hạt nhân mới » của Nga không có gì mới. Tháng 9/2024, điện Kremlin một lần nữa mang vũ khí hạt nhân ra đe dọa và nêu lên khả năng dùng vũ khí răn đe nhắm vào một quốc gia « không có vũ khí nguyên tử (là Ukraina) được một cường quốc hạt nhân (là Mỹ) yểm trợ ». Đây là điều Matxcơva từng đề xuất trong « học thuyết hạt nhân » của năm 2020.

Đến hôm 19/11/2024, vài giờ sau khi Washington cho phép Kiev dùng tên lửa tầm xa ATACMS đánh vào lãnh thổ Nga, ông Putin đặt bút ký sắc lệnh về « học thuyết hạt nhân mới ». Văn bản này cho phép Nga sử dụng vũ khí hạt nhân, « nếu có những thông tin đáng tin cậy về các cuộc tấn công từ trên không nhắm vào các vùng sát biên giới bằng chiến dấu cơ bàng tên lửa hành trình, drone hay vũ khí siêu thanh ».

Nghe qua có vẻ « rất đáng sợ » nhưng điểm mạnh của học thuyết này chính là những điểm còn « tranh tối tranh sáng ». Nhà nghiên cứu Tatiana Stanovaia quỹ Carnegie kết luận : Vào lúc Hoa Kỳ trong giai đoạn chuyển giao quyền lực, Matxcơva « tìm cách đặt phương Tây trước hai sự lựa chọn : Hoặc đẩy tất cả cùng lao vào một cuộc chiến nguyên tử, hoặc chấm dứt chiến tranh Ukraina theo những điều kiện của Nga ».

Công nghệ kỹ thuật số, công cụ phục vụ cho các chế độ độc tài

 

Trong một thời gian dài nhiều người đã nghĩ rằng, với internet, mạng xã hội… thông tin tràn ngập thì sẽ khó để các chế độ độc tài và khép kín với thế giới bên ngoài như Iran đến Bắc Triều Tiên bưng bít thông tin. Đó cũng sẽ là những công cụ để mang tại tự do, dân chủ ở những quốc gia như Nga hay Trung Quốc.

Chẳng ngờ « các chế độ chuyên chế, mà đứng đầu là Nga, Iran và Trung Quốc lại dùng chính công nghệ số để tấn công các nền dân chủ, bằng những cuộc chiến hỗn hợp – hybride war ». Sáng lập viên và cũng là người điều hành quỹ đầu tư Andurand Capital, đưa ra quan điểm như trên trong bài viết đăng trên nhật báo kinh tế Les Echos.

« Từ khi có các mạng xã hội, thuật toán đã thao túng, thậm chí là kiểm soát cả tư tưởng của con người » để hướng dẫn dư luận như những gì đã thấy trong cuộc trưng cầu dân ý Brexit, đẩy nước Anh ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu, hay chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ gầy đây. Mạng xã hội là công cụ để chuyển tải những thông điệp đến hàng triệu người đăng ký, tác động trực tiếp đến cách suy nghĩ của họ và tệ hơn nữa gây hoang mang để làm dấy lên một mối đe dọa thực sự nhắm vào các nền dân chủ phương Tây.

Nhà triết học Hannah Arendt năm 1974 đã thấy rõ một điều « khi một dân tộc không còn tin tưởng vào bất cứ điều gì, không còn có quan điểm, dân tộc đó bị tước đoạt khả năng hành động, bị mất khả năng suy nghĩ và thẩm định về mọi thứ. Và khi đó người ta muốn làm gì thì làm với dân tộc đó ». Pierre Andurant cho rằng, các chế độ chuyên chế đã trông thấy rằng, công nghệ kỹ thuật số, internet,… là vũ khí để mở ra những cuộc chiến « hỗn hợp » nhắm vào các nền dân chủ phương Tây.

Chiến tranh Ukraina theo tác giả bài viết bùng lên từ việc « Vladimir Putin không thể chấp nhận trông thấy Ukraina trở thành một nền dân chủ phồn thịnh » để rồi người dân Nga cũng đòi được sống trong một môi trường như 44 triệu dân Ukraina. Tương tự như vậy, những thành công của một nền dân chủ Đài Loan làm đảo lộn học thuyết xã hội chủ nghĩa theo mô hình Trung Quốc. Năm 2001 khi Bắc Kinh được kết nạp vào Tổ Chức Thương Mại Thế Giới nhiều người đã tưởng rằng đấy là nhịp cầu đưa đất nước Trung Hoa rộng lớn này đến gần với các giá trị tự do. Thực tế không hoàn toàn như vậy.

Một báo cáo của Quốc Hội Pháp hồi tháng 6/2023 định nghĩa như thế nào về những mối đe dọa « hỗn hợp » mà các chế độ chuyên chế sử dụng đế tấn công các nền dân chủ phương Tây. Theo tài liệu này đó là « một sự phối hợp tinh tế các phương tiện quân sự, dân sự hợp pháp hay không hợp pháp, khó để phát hiện và thường được sử dụng với mục tiêu gây bất ổn ». Những mối đe dọa hỗn hợp đó bao gồm từ các hoạt động tin tặc đến thao túng thông tin, gây thiệt hại về kinh tế, thao túng thông tin về khoa học… hướng về các mục tiêu cần nhắm tới.

Trong chiến tranh hỗn hợp, Nga là quốc gia tiên phong với đơn vị 29155 trực thuộc bên tình báo quân đội. Trong thời gian gần đây, Ukraina, NATO là những ưu tiên huy động các « nhà máy tung tin giả của Nga nhắm tới ».

Cũng Matxcơva đứng đầu một chiến dịch tung tin giả ở cấp chuyên nghiệp qua việc nhái lại gần như một cách hoàn hảo trang web của các cổng truyền thông uy tín thế giới. Bên cạnh đó là những công cụ tuyên truyền phù hợp với thời buổi internet. Ở Bắc Kinh đội quân tin tặc của Trung Quốc đi sau Nga một bước nhưng vừa sao chép bí quyết thành công của Nga, vừa cài thêm những công nghệ mới như là deepfakes hay trí tuệ nhân tạo tạo sinh.

Nhưng đâu chỉ có các chế độ độc tài mới thao túng công luận, tiến hành các cuộc chiến « hỗn hợp » để tấn công các nền dân chủ. Người ta cũng có thể khai thác khủng hoảng niềm tin, viện lý do vì tự do ngôn luận để biến các mạng xã hội thành những công cụ tuyên truyền vì lợi ích cá nhân hay chính trị. Ở Hoa Kỳ, tỷ phú Elon Musk đã sớm hiểu điều đó.

Văn sĩ Pháp là những nhà bảo vệ môi trường thiên nhiên lâu đời nhất
Tại sao các nhà văn lớn của Pháp từ Ronsard đến Stendahal từ Paul Valéry đến Jules Renard đều nói nhiều về cây cối, dành cho những cây cao bóng cả một vị trí riêng biệt trong văn thơ ?

Đúng vào ngày một lớp tuyết nhẹ đang rơi  ở thủ đô Paris, nhật báo Le Figaro mời ông Eryck de Rubercy trả lời câu hỏi này. Ông là tác giả rất nhiều tác phẩm nói về thế giới cây cỏ và đặc biệt chú ý đến liên hệ giữa thế giới này với văn đàn Pháp.

Nhà thơ Ronsard thế kỷ 16 từng cho rằng, đốn cây trong rừng là một điều « húy kỵ », một sự « sát sinh ». Ở thời đại ngày hôm nay, các nhà bảo vệ môi trường lên án các vụ « écocide » tức là « sát hại môi trường ». Tác giả Đỏ và Đen, nhà văn Stendhal thế kỷ 18 đặt câu hỏi « đến khi nào luật pháp mới trừng trị đích đáng tội ác chặt cây ? ».

Năm 1908, một nhà văn quen thuộc với độc giả Việt Nam, Pierre Loti từng viết bài chống đối một dự án phá rừng gỗ sồi để phục vụ cho một chương trình công nghiệp mà ông gọi là một hành vi « man rợ » bởi với Loti, một cái cây là « cả một tượng đài, một di sản là một cái gì đó rất gắn bó với con người ».

Ở thế kỷ 20, nhà văn Jouhandeau không bao giờ tha thứ cho người vợ khi bà thuê người đốn cây đoạn trong vườn nhà. André Gide cảm thấy thanh thản khi ngắm nhìn một cây đại thụ. Nhà thơ Paul Valéry thì tin chắc rằng những cái cây biết suy nghĩ, là những « sinh vật sâu lắng », là những người bạn trung thành mãi giữ kín những nỗi niềm của bạn. Một nguồn cảm hứng bất tận, một mối tâm giao.

Ba chàng ngự lâm pháo thủ nay chỉ còn lại một
Ba cây cổ thụ trong làng quần vợt nay chỉ còn một : Sau Federer, đến lượt Nadal giải nghệ. Trong số ba chàng nghự lâm pháo thủ nay chỉ còn lại một mình Djokovic vẫn lăn lộn trên các sân thi đấu : « Một sự trống vắng lớn và một thời đại đã qua », Le Figaro nhận định.

Tờ báo điểm lại thành tích lẫy lừng : 23 năm thi đấu, 22 lần vô địch Grand Chelem của tay vợt Tây Ban Nha. Là một trong những người đạt nhiều thành tích huy hoàng nhất, Rafael Nadal khép lại một trong những trang sử tuyệt đẹp của làng quần vợt thế giới với một câu nói đi sâu vào lòng người : « Ngoài tất cả những danh hiệu, những kỷ lục đã có, tôi chỉ muốn được công chúng nhớ đến như một con người lương thiện, biết rõ nguồn gốc của mình từ đâu ra. Tôi là một đứa con của Majorca đã may mắn được một người chú và gia đình liên tục ủng hộ để thực hiện những ước mơ ».

Pháp : Chân trời tối mờ
2024 sắp khép lại, mà « Pháp vẫn chưa có ngân sách cho năm tới », trong khi đó thì đảng cực hữu đe dọa « lật đổ chính phủ ». Thủ tướng Michel Barnier « oằn lưng » dưới gánh nặng những cơn phẫn nộ trong xã hội đang trút xuống đầu ông : Nông dân biểu tình, nhân viên tập đoàn xe lửa quốc gia lại đình công, giáo viên « phẫn nộ » vì ngân sách giáo dục bị cắt giảm, dân chúng chống đối đời sống đắt đỏ, các hãng xưởng đóng cửa hàng ngàn nhân viên mất việc làm, các chính phủ cấp vùng, cấp thành phố phản đối các chương trình cắt giảm chi tiêu…

Hiếm khi nào toàn bộ trang nhất các tờ báo Paris đều tập trung vào những vấn đề của nước Pháp và toàn nói về những tin không vui : nhà máy « Vencorex vùng Grenoble lâm nguy vì ngành công nghiệp hóa chất Trung Quốc », tựa trên báo Công Giáo La Croix. « RN đe dọa bất tín nhiệm chính phủ, gia tăng áp lực với thủ tướng Barnier », tựa của tờ Le Figaro. Trang nhất tờ báo cánh tả Libération đăng bức hý hoa với một thủ tướng Barnier mang trên lưng không biết bao nhiêu gánh nặng. Les Echos đặt câu hỏi liệu Pháp có đang hướng tới tình trạng không có ngân sách cho năm tới ?